Miasto Olzą przedzielone

Wieki temu król Polski, Leszko wyprawił swoich synów Bolka, Leszka i Cieszka w podróż, w poszukiwaniu szczęścia. Bracia jechali przez wiele dni, starając się, aby nie oddalić się od siebie dalej niż na dźwięk rogu. Pewnego dnia stracili jednak ze sobą kontakt. Leszko, chcąc rozejrzeć się po okolicy, wjechał na wzgórze i zagrał na rogu. Na jego sygnał odpowiedział najpierw Bolko, potem Cieszko. Bracia spotkali się u źródełka. Na pamiątkę radosnego spotkania przy źródle zbudowali studnię i założyli w tym miejscu miasto, które od tego czasu Cieszyn się zowie.

Tyle o powstaniu miasta mówi legenda. Historycy mają inną, mniej romantyczną teorię. Dzięki badaniom archeologicznym prowadzonym na Wzgórzu Zamkowym wiemy, że było ono zamieszkałe już w V wieku p.n.e. Grodzisko położone było na rzymskim szlaku handlowym na Śląsk i do Małopolski.

Pamiątka po czasach Piastów

W XIV w. książę Przemko I Noszak postawił na wzgórzu okazały, obronny zamek gotycki z czterema wieżami. W kolejnych wiekach, po wygaśnięciu dynastii Piastów, gdy miastem rządzili Habsburgowie, warownia popadła w ruinę. W XIX w. ruiny wysadzono w powietrze, a na ich fundamentach, w 1840 roku powstał letni pałacyk Habsburgów. Obecnie mieści się w nim szkoła muzyczna oraz Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości.

Mimo, że niewiele pozostało po rodowej siedzibie Piastów wizyta na Wzgórzu Zamkowym jest obowiązkowym punktem w programie zwiedzania Cieszyna. Znajdują się tam dwie budowle - rotunda i Wieża Piastowska.

Rotunda św. Mikołaja jest najcenniejszym zabytkiem Cieszyna i jedną z najstarszych budowli znajdujących się na terenie Polski. Wzniesiono ją w XI w. Zbudowana w stylu romańskim, jest niezwykle masywna i wygląda jak twierdza, a nie jak kościół. Przez lata pełniła funkcję kaplicy książęcej. Jeśli chcemy zobaczyć jej wnętrze, musimy przyjechać do Cieszyna 6 grudnia. W dniu św. Mikołaja odprawiana jest bowiem w niej jedyna w roku msza święta.

Wieża Piastowska liczy 29 metrów wysokości i jest pozostałością po średniowiecznej warowni. Można na nią wejść. Z góry roztacza się wspaniały widok na miasto i Beskid Śląsko-Morawski.

Miasto bez dworca

Cieszyn leżący na pograniczu Galicji i Śląska rozkwitł w drugiej połowie XIX w. Mimo, że życie polityczne zdominowała ludność niemieckojęzyczna, miasto było silnym centrum polskiego ruchu narodowego. Działali tu m.in. Paweł Stalmach, Józef Londzin i Leopold Jan Szersznik.

Po I wojnie światowej, w 1920 r. międzynarodowa Rada Ambasadorów podzieliła Cieszyn między Czechy a Polskę. Granicę wyznaczono na Olzie. Po czeskiej stronie zostało zachodnie przedmieście z głównym dworcem kolejowym. Polsce przypadło centrum z głównymi urzędami, kościołami, koszarami i cała starówka. Nie było tylko dworca kolejowego. Do dziś jego funkcję pełni niewielki budynek przystanku Cieszyn Bobrek.

Sławni goście

Sercem miasta jest rynek. Wznosi się przy nim kilka reprezentacyjnych budowli. Dominuje ratusz z wysmukłą wieżą zegarową. Obecny budynek został uroczyście otwarty w 1800 roku. Ale już w 1832 roku, podczas przedstawienia teatralnego, spłonął. W czasie odbudowy w miejsce arkad wstawiono kolumnadę.

Budynek dekoruje herb miasta - dwie wieże z otwartą bramą, nad którą umieszczono złotego orła na niebieskim tle - godło Piastów Śląskich.

W rynku znajduje się też Dom Narodowy, wybudowany ze zbieranych przez kilkanaście lat składek ofiarodawców. Jeden z nich, Franciszek Górniak, przygotował plany budowy, podarował cegłę z własnej cegielni i zapisał w swoim testamencie środki na jej ukończenie. W gmachu mieściło się Towarzystwo Pedagogiczne, biblioteka, odbywały się też wakacyjne kursy uniwersyteckie.

Jednym z najbardziej reprezentacyjnych obiektów Cieszyna był hotel Pod Brunatnym Jeleniem, znajdujący się tuż obok ratusza. Secesyjny hotel wzniesiono w miejscu zajazdu, w którym gościli m.in. Kazimierz Pułaski, książę Józef Poniatowski oraz cesarz Józefa II i car Aleksander.

W 1912 r. hotel miał centralne ogrzewanie, elektryczność, windy i angielskie łazienki. W 1919 roku urzędowała w nim Komisja Międzysojusznicza, która miała rozstrzygnąć spór graniczny między Polską i Czechosłowacją.

Na środku rynku stoi okazała, XVIII-wieczna studnia z figurą św. Floriana. Studnia ta jest pozostałością dawnego wodociągu miejskiego.

Studnia i Wenecja

Idąc z rynku w kierunku Wzgórza Zamkowego warto zajrzeć na plac zwany Starym Targiem. To dawny rynek. Na jego środku stoi gotycka figura Madonny z Dzieciątkiem z 2 połowy XIV w., wykonana w warsztacie praskiego mistrza Piotra Parlera. Jest jedną z niewielu kamiennych gotyckich rzeźb postaciowych zachowanych na terenie dawnego Księstwa Cieszyńskiego. Oryginał znajduje się w Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

Leżące na lewo od ul. Głębokiej ulice Sejmowa, Śrutarska, Nowe Miasto, Pokoju i Trzech Braci są wyjątkowo strome i wąskie. Wszystkie mają średniowieczny rodowód. Przy Śrutarskiej rzemieślnicy produkowali broń i sprzedawali śrut, przy Browarnej był browar, na Srebrnej - pracowali srebrnicy i jubilerzy, a na Sejmowej - obradował sejm ziemski, jeden z organów władzy Księstwa Cieszyńskiego.

Przy uliczce Trzech Braci znajduje się Studna Trzech Braci. To tutaj Bolko, Leszko i Cieszko mieli się spotkać, i założyć miasto. Do XIX w. ze studni wodę czerpał pobliski browar. Późnej postawiono żeliwną altankę z trójjęzycznym tekstem legendy o założeniu Cieszyna. Dziś pozostał tekst łaciński i polski, niemiecki usunięto po 1945 r., zastępując go płaskorzeźbą ilustrującą to wydarzenie.

Ciekawa jest też ul. Przykopowa, przy której znajduje się tzw. cieszyńska Wenecja, ciąg XVIII- i XIX-wiecznych domów nad potokiem Młynówka. Mieszkali tu tkacze, kowale, garbarze i inni rzemieślnicy, którym woda była potrzebna do pracy.

Miejsce to w niewielkim stopniu przypomina oryginalną Wenecję, ale ma swój urok.