2009 odchodzi. Nie jest źle, miało być gorzej

Cieniem na 2009 rok rzuca się tragedia w kopalni Wujek-Śląsk w Rudzie Śląskiej, gdzie zginęło 20 górników.

Bezrobocie w woj. śląskim wyniosło na koniec roku 8,7 proc. (średnia kraju - 11,4 proc.). Najwięcej mieszkańców bez pracy jest w Częstochowie, Sosnowcu, Bytomiu. Najmniej w Rybniku, Żorach, Świętochłowicach. Nastroje dopisywały, wbrew powszechnym narzekaniom, ale taka już nasza cecha narodowa. Zdaniem ekonomistów, jeśli nie wydarzy się nic nadzwyczajnego, równie pomyślny może być dla gospodarki rok 2010. Niewątpliwie jednak po tłustych latach w kulturze mogą nadejść chude. Dramatycznie zapowiada się także sytuacja w służbie zdrowia. Priorytetami przyszłorocznej polityki finansowej, uchwalonej przez radnych sejmiku są: rozpoczęcie zadaszenia Stadionu Śląskiego, budowa nowego gmachu Muzeum Śląskiego, rozbudowa lotniska oraz rozwój WPKiW w Chorzowie. Można odnieść wrażenie, że marszałek województwa stawia sobie pomnik, a ma nim być właśnie Stadion Śląski. Wyłożenie aż 360 mln zł na modernizację areny, kiedy przegraliśmy batalię o Euro 2012, to nazbyt kosztowna zachcianka.

Róbmy swoje, byle szybko - uznała załoga gliwickiego Opla. Mirosław Rzeźniczek i Robert Potempa negocjowali ostro w Europejskiej Radzie Zakładowej los swojego zakładu. Nie bez złości zwłaszcza niemieckich kolegów, którzy woleli zwolnienia w Gliwicach niż w Bochum. Ostra gra o zakład opłaciła się. General Motors nie tylko odmówił rosyjsko-kanadyjskiemu konsorcjum sprzedaży europejskich fabryk, ale już zapowiedział podwyżki dla najlepszych. Mimo kryzysu mogą się ich w nowym roku spodziewać pracownicy z Gliwic. Przegraliśmy batalię o giganta świata informatycznego - amerykańską firmę IBM. Amerykański koncern wahał się, czy centrum naukowo-badawcze oraz serwerownię dającą pracę 3 tysiącom osób postawić w Katowicach, czy we Wrocławiu. Na rozmowy z IBM prezydent Katowic wysłał czwarty garnitur urzędników, nic więc dziwnego, że Amerykanie postawili na stolicę Dolnego Śląska, gdzie prezydent przyjmował delegata z USA jak hinduskiego maharadżę.

Drogi przyspieszyły

W grudniu otwarto dla ruchu pierwszy w województwie śląskim odcinek autostrady A1: węzeł "Sośnica" (gdzie krzyżuje się ona z autostradą A4) i liczący 15,4 kilometra fragment trasy z Sośnicy do Bełku. Budowa samego węzła kosztowała 853 miliony złotych i trwała blisko półtora roku, zaś odcinek Sośnica - Bełk budowany był dwa razy dłużej, a kosztował 213 milionów euro.

Na modernizację i utrzymanie dróg wojewódzkich zaplanowano 282,1 mln zł z budżetu samorządu województwa. Dwie główne inwestycje to budowa przejazdu pod torami kolejowymi w Pszczynie (DW 933) i gruntowna przebudowa ponaddwukilometrowego odcinka DW 941 między Wisłą Głębcami a przełęczą Kubalonka.

Porażką w komunikacji drogowej jest likwidacja tramwajów w Gliwicach, Będzinie, a w Chorzowie - "dwunastki".

Koleją szybciej

Katowicki dworzec nadal urąga wszelkiej estetyce. Pociągami regionalnymi w województwie śląskim podróżuje codziennie ponad 55 tysięcy pasażerów. W grudniu Urząd Marszałkowski podpisał z bydgoską firmą PESA umowę na dostawę ośmiu nowoczesnych pociągów tylu ELF. Pierwsze dwa pojawią się na śląskich torach w listopadzie 2010 roku, pozostałe rok później. Za całą ósemkę zapłacimy 187 milionów złotych - niespełna 109 milionów złotych pochodzić będzie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Przygotowujemy się do budowy nowego połączenia kolejowego: Katowice - Chorzów Batory - Bytom - Piekary - lotnisko w Pyrzowicach. To pierwsza linia kolejowa (o długości 38 km) budowana od kilkudziesięciu lat. We wrześniu w warszawskiej centrali spółki PKP podpisano umowę na wykonanie dokumentacji przedprojektowej i projektowej. Niemieckie konsorcjum, które wygrało przetarg ma na jej realizację 600 dni.

Obyśmy zdrowi byli

Rok 2009 dla śląskiej służby zdrowia upłynął pod znakiem oszczędności, a ostatnie miesiące można nazwać regularną wojną o pieniądze. W lipcu "Dziennik Zachodni" jako pierwszy ujawnił, że w 2010 rok śląski oddział Narodowego Funduszu Zdrowia wejdzie z dziurą w wysokości około 600 mln zł. Już wtedy przeciwko planom centrali Funduszu wystąpiła Rada Społeczna śląskiego oddziału NFZ. Do walki o wyższe środki dla śląskich szpitali zachęciliśmy naszych posłów. Niewiele wskórali. Doszło do zmiany algorytmu, a więc wzoru matematycznego, na podstawie którego dzielone są pieniądze na zdrowie, ale okazał się on bardziej niekorzystny niż poprzedni.

Dopiero ostra reakcja dyrektorów szpitali klinicznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, którzy solidarnie odmówili w grudniu podpisania kontraktów na 2010 rok, zmusiła minister zdrowia do reakcji. Średnio kontrakty szpitali w województwie śląskim na przyszły rok będą niższe o około 6 proc., ale budżety niektórych szpitali zostały obcięte o 10, 15, a nawet 30 proc.! Nowy rok zapowiada się fatalnie.

Dobra wiadomość to zakończenie prac budowlanych w części ambulatoryjnej Hospicjum Cordis. Dofinansowanie budowy ze środków unijnych w przyszłym roku pozwoli na całkowite dokończenie tej niezwykle potrzebnej placówki. My także pomogliśmy hospicjum, organizując w grudniu wielki charytatywny koncert zespołu Dżem w Zabrzu. Przekazaliśmy dr Jolancie Markowskiej 121 tys.270 złotych.

Tłuste lata kultury

Potrafiliśmy wykorzystać unijne dotacje na rozwój kultury w regionie i to należy uznać za największy sukces. W 2009 roku wygrały projekty związane z rozbudową Filharmonii Śląskiej, budową sali dla Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, auli dla Akademii Sztuk Pięknych. Otrzymają finansowy zastrzyk szkoły muzyczne w Bielsku-Białej i Częstochowie. Inwestycją priorytetową pozostaje w regionie nowy gmach dla Muzeum Śląskiego, który stanie na terenach po dawnej kopalni Katowice. Jest już pozwolenie na budowę. W 2010 roku rozpocznie się budowa nowej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Gmach, zaprojektowany przez Tomasza Koniora, wzniesiony zostanie w sąsiedztwie Muzeum Śląskiego, prace projektowe praktycznie zakończono. Inwestycja otrzymała ponad 122 mln zł z funduszy unijnych, która pokryje 85 proc. planowanych kosztów, a dzięki "pośrednictwu" Krystiana Zimermana nagłośnieniem sali koncertowej zajmie się prawdopodobnie japońska firma Nagata Acoustic, uznawana za najlepszy w świecie zespół specjalistów w tym zakresie.

Dla jednych artystycznym sukcesem był występ zespołu U2 w Chorzowie, dla innych - Rammstein w Spodku czy udane premiery musicali. Wzrosła liczba odbiorców imprez kulturalnych, tak zwanej kultury wysokiej. Spadło czytelnictwo. Idą jednak chude lata dla kultury. Przy takim boomie inwestycyjnym, będzie zaciskanie pasa.

Wojewoda przegrał z chipsami

Propozycja obniżenia wieku szkolnego z 7 do 6 lat budziła gorące emocje. Ostatecznie przez trzy lata rodzice mogą, ale nie muszą posyłać dzieci sześcioletnich do szkół. Możliwość wyboru odbiła się drastycznie na frekwencji. W województwie śląskim do szkoły poszło 1.132 sześciolatków z 37 tys. Na rezultaty trzeba będzie poczekać.

Najbardziej spektakularna porażka wojewody śląskiego dotyczyła chipsów. W trosce o dzieci tyscy radni zdecydowali, żeby w szkolnych sklepikach ograniczyć dostęp do napojów koloryzowanych, przekąsek ziemniaczanych i batoników czekoladopodobnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że uchwała nie ogranicza swobód handlowych ajentów, co podnosili prawnicy wojewody. Wojewoda nie dał za wygraną i wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przegrał po raz kolejny.

Niewątpliwie sukcesem jest pierwsza w Polsce klasa wyposażona w netbooki. Dwudziestu czterech uczniów klasy trzeciej ze Szkoły Podstawowej nr 33 w Katowicach dysponuje na lekcjach wirtualnymi podręcznikami. Dzieci uczą się z netbooka czytania, liczenia, przyrody, oraz języka angielskiego. Urządzenie jest niewielkie, dla bezpieczeństwa powleczone gumową powłoką. Monitor ma 9 cali oraz niewielką klawiaturę. Każdy jest podłączony do internetu bezprzewodowo. Netbooki zostały wyposażone w wersje elektroniczne podręczników, atlasów, słowników, tablic matematycznych, gry i zabawy edukacyjne.

Powiedzieli nam

O gospodarce - prof. Andrzej Barczak, ekonomista

Na tle kraju gospodarka naszego regionu wypada dobrze. Zwolnień grupowych nie było dużo. Kłopoty mają głównie przedsiębiorstwa państwowe, kierujące się inną logiką niż rynkowa. Myślę m.in. o gliwickim Bumarze uzależnionym od zamówień rządowych. Górnictwo się broni, ale powinno coraz bardziej zdawać sobie sprawę z tego, że już nie będzie lokomotywą gospodarki regionu. Fedruje coraz głębiej, więc drożej, a pakiet klimatyczny będzie marginalizował węgiel. Mamy ponad 500 tys. firm prywatnych a tylko kilkadziesiąt państwowych. Zmiany w gospodarce idą we właściwym kierunku. Sukcesy odnosi branża lotnicza, a także firmy produkujące sprzęt medyczny. Siła nabywcza pieniądza jest wciąż wysoka, a to oznacza, że mamy kryzys raczej medialno-polityczny, a nie faktyczny.

O kulturze - Tadeusz Kijonka, literat

To był dobry rok dla kultury, gęsty od ważnych wydarzeń. Do tych niezwykłych, o wybitnym znaczeniu zaliczam koncert Krystiana Zimermana w Katowicach. Wspaniały, porywający, choć nie dość upowszechniony. Niebywałym zamierzeniem artystycznym jest też film "Młyn i Krzyż" Lecha Majewskiego. Ten wizjoner kina inspirowanego malarstwem sięgnął tym razem do pracy Petera Bruegla. Sceny do filmu kręcił m.in. w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Polecam najnowszy tomik wierszy Feliksa Netza "Trzy dni nieśmiertelności" wydany przez Instytut Mikołowski. Wyjątkowy był też jubileusz Bogdana Paprockiego w Operze Śląskiej związany z 90. urodzinami i 70. rocznicą jego pracy artystycznej. Jubilat zaśpiewał na scenie i to jak! Za skandal uważam zapowiedź wstrzymania finansowania NOSPR-u przez zarząd Polskiego Radia.

O polityce - dr Tomasz Słupik, politolog

Najbardziej spektakularnym i najważniejszym wydarzeniem roku był awans Jerzego Buzka na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Spektakularny debiut odniósł politolog dr Marek Migalski - od komentowania polityki do jej uprawiania. Został europarlamentarzystą z ramienia PiS. Z kolei wybór na posła Parlamentu Europejskiego Bogdana Kazimierza Marcinkiewicza (PO) - nikomu nieznanego - dowodzi, że demokracją medialną rządzi przypadek. Na szczeblu samorządowym panuje stagnacja. Porażką roku było niewątpliwie odwołanie prezydenta Częstochowy, Tadeusza Wrony. Zachwiała się mocna kiedyś pozycja prezydenta Gliwic, Zygmunta Frankiewicza. Dla Górnośląskiego Związku Metropolitalnego był to kolejny stracony rok. Bez efektów, bez planu.

O samorządach - Michał Czarski, przewodniczący sejmiku woj. śląskiego

W sejmiku było dużo więcej spokoju niż kiedyś, rezultatem jest zaś 252 uchwał. Do sukcesów zaliczam przede wszystkim to, że podział środków unijnych odbywał się sprawnie, co skutkować będzie lepszym ich wykorzystaniem. Dzięki tym pieniądzom ruszy budowa Muzeum Śląskiego zgodnie z oczekiwaniem wielu środowisk. Dobre rezultaty przyniósł program "Moje boisko - Orlik 2012" finansowany przez rząd wspólnie z samorządami regionalnymi i lokalnymi. Do pozytywów zaliczam wsparcie szkolnictwa wyższego. Przyjęliśmy m.in. program edukacyjny, który ma pomóc zdolnej młodzieży. Finansową pomoc otrzymało wiele gmin na zakup, np., wozów strażackich, budowę dróg, hal sportowych. Źle oceniam brak reformy służby zdrowia, stagnację w WPKiW.

O rządzie - Piotr Duda, przewodniczący śląsko-dąbrowskiej Solidarności

Porażką jest ustawa antykryzysowa, priorytetowa dla gabinetu premiera Tuska. Miała pomóc pracodawcom w sytuacjach kryzysowych. Sprawdziłem , ani jedna firma z woj. śląskiego z zapisów tej ustawy nie skorzystała. Zakłada bowiem, że na wsparcie rządu może liczyć tylko ten pracodawca, który nie zalega ze składkami na ZUS oraz nie ma zobowiązań wobec fiskusa. Firma, która ma kłopoty z produkcją, ma najczęściej także nieuregulowane te zobowiązania. Kolejny bubel ustawodawczy to przepisy o swobodzie działalności gospodarczej, które nakazują, by kontrolerzy zapowiedzieli się w kontrolowanej firmie dużo wcześniej. Po katastrofie w kopalni Wujek-Śląsk obiecywano zmianę tego przepisu. Nic takiego się nie zdarzyło. Sukcesem, dla mnie osobiście jest to, że o 5 proc. wzrosła liczba członków naszego związku.

O komunikacji i nie tylko... - Maria Pańczyk-Pozdziej, senator

Kiedy przejeżdżam przez nasze województwo najbardziej cieszą mnie wyraźne postępy w infrastrukturze drogowej. To są widoczne sukcesy w całym regionie. Po naszych drogach jeździ się coraz lepiej i sprawniej. Cieszy mnie także to, że Katowice wystartowały w konkursie na Europejską Stolicę Kultury w 2016 roku. Wprawdzie do sukcesu jest jeszcze droga daleka, ale już samo to dążenie uważam za bardzo cenne. Przede wszystkim dlatego, że postrzegani jesteśmy wciąż jako region nieatrakcyjny pod względem kulturalnym, a to nieprawda. Nie potrafimy się tylko promować, chwalić tym, co mamy dobre, wartościowe. Teraz mamy niepowtarzalną szansę, by to zmienić.

Za porażkę uważam przegrane starania o Euro 2012 na stadionie w Chorzowie. To wielka strata dla regionu.